Varna

Varna hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bu şehrin batı tarafı havaleli kırmızı topraklı dağlardır. Üzerleri 10.000 adet bağlardır. Doğu tarafı bir geniş düz meydanın sonu Karadeniz'dir ki bütün şehri bağlı ve bahçeli düz yere kurulmuş olup bütün evleri baştan başa kârgir duvarlı ve kırmızı kiremitlidir, 4.000 adet alt ve üst katlı, ileri gelen ve halkın evleridir. 7 Müslüman mahallesi, 5 kefere mahallesi; Rum, Yahudi ve Ermeni mahalleleridir.

Tamamı (—) adet mihraptır. Evvelâ iskele başında Emir Efendi Camii, bir minareli ve kalabalık cemaatti camidir. Yeni Cami, Tabahane Camii, Müstecib Efendi Camii ve Şebşah Kadın Camii. Bunlar büyük camilerdir.

Bunlardan başka 36 adet mescit vardır. Ve hepsi (—) adet derviş tekkeleridir. (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—).

Ve (—) adet bekâr tüccar hanlarıdır. (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) Ama hastahane ve kervansarayları yoktur. 1000 adet çarşı pazar dükkânları var ki her esnaf bulunur.

Ve (—) adet hamamdır, ama Pîrî Paşa Hamamı gayet aydınlık hoş havalı hamamdır. (—) (—) (—) (—) (—) (—).

Ve tamamı (—) adet çeşmelerdir. Hatta iskele başında Boğdan Beyi olan Lepol keferenin bir âbıhayat çeşmesi var ki iskele başı olduğundan gayet işler can besleyen çeşmedir. Bu iskele Rum, Arap ve Acem iskelesidir ki deniz kıyısı dağlar gibi demir çubukları, tuz kayaları, bal fıçıları, pastırma çuvalları ile doludur ve kerestenin türlerinin hesabını Allah bilir. Gayet işlek iskeledir, nice kere yüz bin araba gidip gelmededir. Her sene 1.500 adet gemi her diyardan mal getirip götürmede. 170 kese iltizam ile gümrük eminliğidir.

Suyu ve havasının hoşluğundan halkı içki ve eğlence adamları olup yer yer mahbub ve mahbubeleri olur. Halkı çuka ferâceler giyip hepsi tüccarlardır. Fukaraları Tatar kalpağı giyip kış vaktinde Kutmen kürkü ve Merzifon bezi kapama giyerler. Genellikle hatunları beyaz abâ ferâce giyip yassı baş ile gayet edeplice gezerler.

Yer yer sebilleri var, ama dârülkurrâları, medreseleri, dârülhadis ve ziyafet evi imaretleri yoktur. Ancak halkı fukara dostu olduklarından bütün yolculara ve gariplere izzet ikram edip ziyafet ederler. ileri gelenlerden Varnalı İbrahim Ağa, Kadı Laz Ali Efendi ve Gümrük Emini Hüseyin Ağa (—) (—) (—).

Toplam (—) adet ebced okuyan sıbyan mektebi vardır. Şeyh Müstecib Efendi Mektebi ve Pîrî Paşa Mektebi meşhurdur.

Beğenilenlerinden; üzümü ve şırası ve köfteri meşhurdur.

Ve Devne Nehri kenarında bir çemenzar ve mesiregâh iç açıcı bir namazgâhı var ki bu eyalet şehirlerinde öyle bir hıyâbân namaz kılınan ibadet yeri yoktur.

Bu şehrin hâkimlerini bildirir: şehri, Özü Eyaleti'nde (—) (—) dir ve bir hâkimi de gümrük eminidir. Kale dizdarı, yeniçeri serdarı, sipah kethüdayeri, cebeci odabaşısı, muhtesib ağası ve şehir subaşısı vardır. Bir hâkim de şer-i Resûl-i mübin tarafından 300 akçe pâyesiyle bir kadı, zâlim hâkim idi ki "Paçavra Kadı" derler. Büyük soytarılık hikayeleri vardır. Gâh Hacıoğlu Pazarı kadısı ve gâh Varna zalimi olurdu.

…

Varna Kalesi şehitleri kabirlerinin ziyareti: Eski Cami avlusunda Şeyh Tatar Mehmed Efendi, mezar taşında tarihiyle belli nur dolu bir mezardır. Doğum yerleri Kırım'da Karasu şehridir. Merhum aziz Halveti tarikatının sırları vâkıfı idi. Sırrı aziz olsun.