Fohşan (Focșani)

Fohşan (Focșani) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Boğdan ve Eflâk'ın iki boyarı bu şehre hükmedip gümrük alınır büyük şehirdir ki reaya ve hatmanları karşı gelip sayısız hediyeler getirdiklerinden şehirleri yağmalanıp zarar verilmeyip berbat edilmedi.

-------------------------------------------

Karşı karşıya iki büyük şehirdir ki ortalarından Kovel Nehri akar. Beri Eflâk tarafındakinin hâkimi Eflâk beyi tarafındandır. Köprünün karşı tarafındaki şehrin hâkimi Boğdan beyi boyarıdır. İki tarafında yeni yeni yapılmış süslü şehirlerdir ki daha önce 1071 [1661] tarihinde Tatar ile bu iki şehrini de harap edip bu hakir hayli av almıştım. Bu mahal ta kuzey tarafında Erdel diyarının Praşo dağlarına kadar bu Fohşan Suyu sınırdır. Öte tarafı Boğdan Vilâyetidir ki suyun doğu tarafıdır. Beri tarafı batı yönüdür ki Eflâk diyarı bu mahalde tamam olur.

Bu Fohşan Nehri yine Eflâk vilâyetlerinde Seykel Vilâyeti dağlarından gelip bu Fohşan şehri içinde çit köprüler altından geçip kıbleye doğru akıp Tuna Nehri'ne karışıncaya kadar yine doğu tarafı Boğdan ve batı tarafı Eflâkân Vilâyetidir. Bu iki vilâyet arasına bu nehir sınır olmuştur. Bu Fohşan Köprüsü'nün beri başında Eflâk beyi tarafından bir gümrük emini oturup gelen geçenlerden pazar bacı alır. Köprünün karşı tarafında Boğdan beyi emini gümrük alır, gayet büyük eminliklerdir. Bütün geçen keferelerden de haraç alırlar ki 200 bin guruş hasıl olur.

İki taraf şehri gayet mamur benderler olmuş. Hâlâ daha fazla imar olmada. Daha önce yakmıştık, hamd olsun şimdi yine imar olmuş gördük. İki tarafı beşer bin adet şindire tahta örtülü, sazdan ve saz örtülü tek katlı ve iki katlı mamur hanelerdir, ama çoğu tek katlıdır. İki tarafın yedişer adet kârgir yapı manastırları vardır. Tatar ile bu şehri bastığımızda nice bin kâfir bu kiliselere kapanıp hayli cenk etmişlerdi. Sonunda kiliseleri fethedip içindeki keşişleri ve diğer keferelerin kimini kırıp kimini zincirli esir etmiştik. Kiliseler öncekinden fazla mamur olmuş. Özellikle Eflâk sınırı tarafında Eflâk beyi olan Lağorveşli (?) adlı zimmı bey bir manastır yapmış. Gayet süslü, evkâfı çok ve içinde bir âbıhayat su kazmış ve bir imaret yapmış. Her gün buğday çorbası pişip Meryem Ana ruhu için zavallı miskin keferelere, yolcuların mümin ve gayrimüslimlerine birer ekmek ile adam başına birer çanak çorbası dağıtılır.

Bu hakir Alman diyarından sonra bu şehre kadar 7 krallık yeri geçip dolaştım, aşevi imareti burada da gördüm. Alman Vilâyetinde, Donkarkız ve Danimarka Vilâyeti'nde aşevi çoktur. Bu Fohşan şehrinin Eflâk tarafı köyleri mamur ve bolluk , olup bu Fohşan'a pek yakın köyler olduğundan bu Fohşan şehri gayet mamur ve süslü olmadadır.

Fohşan şehri panayırının anlatılması

Bu şehrin Eflâk tarafında yılda bir kere yaz panayırı vardır. Ve yılda bir kere Boğdan tarafında güz pazarıdır. Bu hakir şimdi Eflâk tarafındaki Temmuz pazarına rast gelip acayip ve garip seyirler ettim ki yedi iklim dört köşeden yüz binden fazla kara şapkalı ve renkli çuka kalpaklı ta Kılbarak'tan, Kozak Vilâyetinden, Çin Maçin Fağfur ve Mâhan Vilâyetinden insanlar metalarıyla gelip nice bin çalaştan, çadırdan ve kilimden dükkânlar yaparlar. Şehir kenarındaki kârgir yapı dükkânlarda zengin kefere tüccârları dîbâ, şîb, zerbâf, atlas, kamhâ, hârâ ve dârâyîlerini satıp yük çözüp yine yük bağlayıp kırk gün kırk gece çok canlı İsevî pazarı durup herkes nadir mallarını satarlar.

Ama Eflâk tarafında 500 adet dükkân ve Boğdan tarafında yine 500 eski dükkân olup onlarda da yine alış satışlar olur. Onlarda da zer-ender-zer zerdûz mallar sayısız ve kıyassız bulunup kırk günün üç gün üç gecesi nice yüz bin kandil, çerağ, fener, meşale, balmumu ve yel mumu ile çarşı pazarı ışıl ışıl edip her diyarın sazcıları ve çalıcıları köşe köşe erganun, nakus, zümmer ve luturyan boruları çalıp nice bin fahişelere de sazlı ve telli fasıllar çalıp can sohbetleri edip zevk ü safâlar ederler ki bir diyara mahsus değildir.