Erdebil

Erdebil hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Irak tarafında bulunmaktadır. Azerbaycan topraklarında ilk Acem şahlarının eski taht merkezi, Şeyh Safi'nin mekanıdır. (---) tarihinde Süleyman Han zamanında feth olup beylerbeyilik olmuştur. Daha sonra Hariciler istila etmişlerdir. Nice kere yakılıp yıkılmış, haneleri toprak olmuş ve halkı da esir edilmiştir. Bundan sonra 1039 [1629/30] tarihinde IV. Murad Han'ın başkumandanı Husrev Paşa, cesaretle ve korkusuzca hareket edip ne Hemedan, ne Dergezin ne Erdebil'ini koyup yağmalamıştır.

O günden beri gayetle bakımlı hale gelmiştir. Hala İran ülkesi hükmünde hanlıktır. Üç bin askere maliktir. Darogası, kelenteri, münşi'si, korucubaşı, kadısı, şeyhülislamı ve nakibüleşrafı vardır.

Şehri Sehlan Dağı'na bir günlük yoldur. Ve dört tarafı birer günlük yol yüksek dağlardır. Şehri geniş bir yeşillik ve verimli ovanın tam ortasına kurulmuş olup (---) tarafında bir tatlı sulu gölü vardır.

İlk yapıcısı Ermen meliklerinden Erdemini oğlu Erdebil, Yunanlılardandır. Hazret-i Ömer Basra'yı feth edip Nihavend'e Şeyh Sariyetü'l-Cebel'i serdar ettiği sene Hazret-i Ömer'in halifeliği zamanında Hazret-i Ömer korkusundan yapılmıştır. Zira Hazret-i Ömer zamanında bütün halifelik müddeti Acem ülkesinde Harici taifesiyle geçtiğinden dolayı Acem ülkesinde Hazret-i Ömer'i sevmezler, ama Ebubekir ve Osman'a o kadar bir şey söylemezler.

Bu Erdebil, eski zamanlarda öyle büyük bir şehir imiş ki bir tarafı ta Seylan Dağı'na varırmış. Hala bu şehir ile Seylan Dağı'nın arası iki fersahtır. Her fersahı on ikişer bin germe adımdır. Bu hesap üzere yirmi dört bin adım [306a] olur.

Bir yüksek Seylan Dağı'dır ki ta en yüksek tepesinde İran ülkesi var olduğundan beri kar eksik olmamıştır. Hala kış aylarında ve yat günlerinde kar rahmeti yüksek dağın üzerinde saf gümüş gibi görülmektedir. Bundan dolayı bu Erdebil'in bütün Seylan Dağı'ndan gelip bütün ekili yerleri sular. Bir lezzetli hayat ve can suyu, tatlısu, Seylan pınarıdır. Sindirilmesi gayet kolay olduğundan Erdebil şehrinin halkı Ma'di Kerb kadar yemek yerler. Suyu ve havasının tatlılığından gayet sağlıklı ve düzgün vücutlu gençleri ve güzelleri olur.

Bütün halkı Şafii mezhebinden geçinirler, ama yalan söz söylerler. Şah İsmail onları Caferi mezhebine davet edip Sünniliği Şiiliğe çevirelidenberi hepsi nohudi mezheplerdir. (---)

Ve Erdebil şehriyle gönül çeken Tebriz'in arası 25 fersahtır. Yükü hafif atlıya iki merhale yerdir. Gönül okşayan havası sanki Erzurum'a benzemektedir, kışının şiddeti sert olur. Lakin ekinleri ve mahsulatı bol olup buğday mahsulatının çokluğundan elde edilen ürünü seneye kalır. Bir kilesinden seksen kile hububat elde edilir. Lakin kış ülkesi olduğundan bağı, bahçesi ve meyveleri yoktur. Ama düzenli bostanları ve gül ü gülistanları çoktur.