Birke-i Muazzama (Al Mua'azam)

Birke-i Muazzama (Al Mua'azam) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

İlk yapıcısı Eyyubîlerden Melik Muazzam Turan Şah bin Melik Salih Necmeddin Eyyub'dur. Bu Turan Şah, Hasankeyf Kalesi'nde iken babası Melik Necmeddin Salih Mısır Mansure'sinde Frenk kâfirleriyle savaş ettiği gün şehit olup hatunu Şecerüddür adlı kadın Mısır halkının elbirliğiyle Mısır'a melike olmuştur. Kâbe-i şerife siyah örtü bu Şecerüddür Hatun'un vakfıdır.

Sonra Hasankeyf'te bulunan oğlu Melik Turan Şah'a gizlice haber gönderir. Turan Şah 3 ayda Mısır'a gelip müstakil padişah olup 648'de Mansure şehrinde Frenkleri yenip babasının intikamını alıp Mısır'a gelince kulları ayaklanıp Turan Şah'ı şehit ettiler. Eyyubîler bunda son buldu. Zamanında bu büyük bürkeyi Melik Muazzam Turan Şah yaptığı için Birke-i Muazzam derler. Ama gerçekten de büyük bürkedir.

Sonra 983 [1575] tarihinde Sultan III. Murad yapısıdır, Sinan Paşa eliyle. Gayet yeni ve demir gibi kaledir.

1035 [1626] tarihinde Urban şeytani bir hile ile bir darılı helva yapıp birkaç bâkire kızla kaleye gönderirler. "Ölü helvasıdır" diye ağlayıp giderler. Neferler de "Can helvasıdır, sevaptır" diye yiyince hepsi sarhoş olup uyurlar. Araplar da mızraklarını birbirine bağlayıp merdiven yapıp kaleye çıkarak bütün gazileri boğarak şehit ederler ve bütün ganimet mallarını alıp giderler. Bu olay 1035 tarihinde, yakın zamanda olmuştur. O zamandan beri boş ve kapalı bir kaledir.

Bir havaleli yerde dört köşe ve sanatlı dört kulelidir. Çepçevre 400 adımdır. Doğuya bakar bir kapısı var. İki tarafında celi hat ile binasının tarihi var. Kale içinde bütün odaları sağlamdır. Usta mühendis elinden henüz çıkmıştır. Ancak bir demir kapı lâzımdır. Başka eksik şeyi yoktur.

Bu kale pek mamur olup kul konulması çok gereklidir, zira geride Haydar Kalesi'nden gelen bu kalede su bulmazsa gidecekleri konak Şakku'l-acûz'dur, onda sudan iz yoktur, hacıların sıkıntı çekmesi kesindir. Ama bu kale mamur olsa 5-10 bin Urban 2 0 0 bin hayvan ile gelip su içse tüketmeye güçleri yetmezdi. Zira bu çölün Urbanının suya ihtiyaçları vardır. Onun için bu kale kullarını katletmişlerdir. Ama şimdi hâlâ nice bin çıplak Urban her an gelip 40-50 gün konup bir kabilesi gider, bir aşireti gelir. Bu hâl üzere bürkede su kalmaz. Hatta biz vardığımızda 1 arşın kadar su var idi, güçlükle yetti.

Mısır ve Şam'ın yolunda böyle bir derya gibi büyük bürke yoktur. Boyu ve genişliği ikişer yüz ellişer germe adımdır ve 10 kulaç derindir. Dört tarafından yollar eylemişler. Yağmur suyundan gelen tatlı sularla dolar.

Bizden bir sene önce 1081'de Reşidoğlu adlı melun bu kadar Haşan Paşa eşkıyası tüfenkli ile bu kaleye kapanıp hacılara kurşun vurup bir damla su vermezler. Bütün hacılar ve nice yüz bin deve ve diğer hayvanlar susuz giderken melun 40-50 bin Urban ki haklarında "Bedeviler, kâfirlik ve münafıklık bakımından daha beterdir” [Kur'ân, Tevbe, 97] âyeti vardır, bu kadar Arap eşkıyası bu mahalde bir dar yer vardır, hacıların ardını önünü alıp öyle kırmıştır ki bizim senemizde ümmet-i Muhammed naaşı çakıl taşı gibi şiddetli sıcakta iskelet gibi olup yatmakta idiler. Hacıların 10 Mısır hâzinesi malını aldı derler. Müslümanlığa layık değildir ki bu melunlardan intikam alınmaya. Garazsız kimselerden sorulsa onlardan intikam almak çok kolaydır. Ancak bütün hacıların işi intikam sahibi Allah'a kalmıştır. Bu kötü ve çirkin olay herkesçe bilinmektedir.