Haydar (Al-Ukhaydir)

Haydar (Al-Ukhaydir) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bu mahalde Haydarî Urbanı sakindir. Onlar Hazret-i Haydar Ali sülâlesinden geçinirler. Onların dediklerine göre Hicret'in 47. senesinde bu kaleyi Hazret-i Ali Haydâr-i Kerrâr yaptığından Haydar Kalesi derler. Allah'ın hikmeti (—) tarihinde Şam Veziri Haydar Paşa yeniden yapmıştır, derler. Sözün kısası, 3 dere ağzında yüksek bir dağın yamacında dört köşe sağlam bir kaleciktir. Çevresi tam 400 adımdır. İçinde bir Şam çorbacısı ve bir oda Şam yeniçerisi muhafızdır.

Kapısı kuzeye bakar bir demir kapıdır. İçinde 40-50 bekâr Arap odaları, cebecisi, topçusu, 12 adet şahi topları ve 1 mescidi vardır. Kapısının sağ tarafında büyük bir bürkesi var. Öyle soğuk su idi ki Allah hakkı sanki "Tertemiz bir içecek" [Kur'ân, İnsan, 76] idi.

Doğduğu zemin gayet yakındır. Muhafız askerler ondan su taşıyıp bürkeyi doldururlar.

Hamd olsun bu kalede de o kadar zahire bulundu ki 1 yem 2 paraya ve 1 ful yem 3 paraya, diğer zahireler ona göre idi. Gerçi hacıların bütün zahireleri Müzeyrib Kalesi kışında kaldı. "Şüphesiz rızık veren, güç ve kuvvet sahibi olan ancak Allah'tır" [Kur'ân, Tûr, 58] ve "Yeryüzünde yürüyen her canlının rızkı, yalnızca Allah'ın üzerinedir." [Kur'ân, Hûd, 6 ] âyetleri üzere Rabbü’l-âlemin her menzilde taptaze nimet ganimetler verdi.

Hakir, Hüseyin Paşa devletinde her menzilde kendi ile nefis nimetler yedim. “Bu, Rabbimin (gösterdiği) lütfundandır." [Kur'ân, Nemi, 40] Bütün hacılar bolluk içinde idiler. Ama bir menzilde rahat uykusu yok idi. (—) (—) (—) gece ve gündüz yol zahmeti çekip giderdik, ama kuvvet ve kudret sahibi Allah bütün deve ve yük hayvanlarına güç verirdi. (—) (—) kalsa ermek ihtimali yok idi.

Bu Haydar Kalesi'nin bolluk olmasının aslını sordum. Meğer Mısır (—) (—) Haydar Kalesi'ne bir menzil yer imiş. Aralarında bir dağ var imiş. Bütün zahireleri Mısır'dan o iskeleye, oradan Haydar Kalesi'ne develerle gelirmiş, onun için bolluk olurmuş. Yoksa bu Haydar Kalesi'nin dört tarafında köy ve kasabadan bir imaret yoktur. Doğu tarafı çöldür. Araplar 2 günde hecin ile Murat Nehri'ni geçip Bağdad'a gider.

Bu kalede kalan ihtiyarlar anlattılar ki "Birkaç kere biliriz Murat Nehri taşıp bu sahrayı derya edip ta bu kale dibine geldi" diye hikâye eylediler ve doğrudur. Hatta hakir Şam'da iken Mevâl Urbanım vurmak için 7 bin askerle Ane Kalesi ve Selme Kalesi üzere dört gün ılgar edip Murat Nehri kenarında Urbanı basıp yağmaladık. Murat Nehri ise Bağdad'a yakındır. Bu Haydar Kalesi'ne gelmesi doğrudur.

Yine bu kale yaşlıları haber verdiler ki Mısır hacıları geçeli 10 gün oldu, dediklerinde Şam hacıları "Âh vaveylâ! Korkarız bu sene hacdan kalırız" diye üzüldüler. Derhâl bu Haydar Kalesi'nden eski kale neferlerini çıkarıp yeni muhafızlar konuldu. Zira her kalede birer sene neferler nöbet bekleyip gelecek senede hacılarla hacca gidip dönerler.