Hafsa (Hafıza) (Havsa)

Hafsa (Hafıza) (Havsa) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Süleyman Han musahibelerinden iyi konuşan ve manalı sözler sahibi Hafsa adındaki zarif ve hoş sohbet bir kadın burada oturduğundan onun adıyla meşhur olmuş şirin bir kasabadır. Edirne nahiyelerinden olup (---) (---) evkafıdır. Daha sonra (---) tarihinde II. Selim Han zamanında Sokollu Mehmed Paşa katl ettiği sevgili evladı (---) Paşa'nın malıyla bu kasabayı imar edip işlek bir şehir gibi büyük kasaba etti.

...

Akıllı Sokollu Mehmed Paşa oğlu(---) nun hayrat ve hasenatının anlatılması

Evvela büyük bir kubbeli, uzun bir minareli ve geniş avlulu gayet sanatlı camidir ki sanki selatin camiidir. Cami içi öyle süslü ve aydınlıktır ki sanki Rüstem Paşa Camii'dir. Camiin güzel tarihi:

Göricek Azmi du'a edip dedi tarihini
Bu binayı eyleye Allah baki üstüvar. Sene 984 [1576]

Bu tarih camiin anayol üzere avlu kapısının üst eşiği üzerine yazılmıştır.

Ve bu cami dışında 120 ocaklı, içli dışlı, ova gibi geniş avlulu, pek çok avlu odalı, at ahırlı büyük bir han vardır ki 5.000 at, katır ve deve alır gelen giden yolcular kervansaray ve minnetsiz kalacakları bir konuk evidir.

Bu anayolun sağında ve solunda tam 300 adet kargir kemer yapılı dükkanlar vardır ki bütün değerli eşyalar onda mevcuttur

Bu sultan çarşısı içinde ibret verici bir hamamı vardır. Kapısından camekanına altı basamak taş merdiven ile çıkılır. Büyük camekanlı, pek çok halvetli, suyu, havası ve yapısı hoş ve dellakları sevimli beğenilir bir hamamdır.

Bir ziyafet evi, aşevi imareti vardır, hala günümüzde de bütün misafirlere sabah akşam o Kevkavus mutfağından her ocak başına birer bakır sini ile birer sahan pilav yahni karışık, bir tas çorba, beş ekmek, zeytinyağı ve bir şamdan verip bütün Müslüman, putperest ve Hıristiyanlara ay ve yıl nimetleri bol bol dağıtılır. Ve her hayvan başına birer torba yem verilir. Bu hizmetlere vakıf tarafından nazır bakar.

Bu hanın muslukları ve camiin abdest muslukları da kış günlerinde sıcak suludur. Kısacası öyle sağlam bir hayrattır ki yüksek binaları baştan başa çivit renkli has kurşun ile örtülü bakımlı bir hayrattır. Şehrin burgaz (kale, kule) tarafı yolunda şehrin dışında ( ---) deresi üzerinde olan sanatlı köprü bu hayrattandır. Ve nice kahveler, diğer hane ve hanedanlar da bu hayrattandır.

Bu büyük hanın çevresinde Hafsa Hatun Hanı, kiremitli küçük bir handır ama gayet dayanıklı sağlam binadır.

Bu yerleşim yeri toplam 800 bağlı, bahçeli, baştan başa kiremit örtülü ve sekiz camili güzel kasabadır. Dört adet kiremit örtülü küçük hanları var. Hafsa Hatun Hanı yakınında,

Kurd Baba ziyareti: Bektaşi fukaralarındandır, ama tekkesi yoktur. Hemen kubbesiz bir nurlu kabirdir. Bu şehrin genellikle han, cami, medrese, tekke ve hamamının binalarının tamamı Süleyman Han mimarı Koca Sinan b. Abdülmennan Ağa'nın işidir. ( ---) ( ---) ( ---)