Senmartin (Pannonhalma)

Senmartin (Pannonhalma) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bazıları Samartin derler, ama doğrusu Sanmarti, Venedik kâfirinin bayraklarında olan ricâlü'l-gayb şekli olan San Marka ismiyle isimlenmiş yüksek bir kaledir.

Yapıcısı bir Venedik pirinc-piriminin kızlarından bir firav kız yapısıdır. 1002 tarihinde Sinan Paşa Yanık Kalesi'ni fethettiğinde bu Sanmartin Kalesi'ni de fethedip üçüncü senede yine kâfirler Yanık'ı ve bu kaleyi tekrar almışlardır. Hâlâ Nemse çasarı hükmünde gökyüzüne doğru uzanmış bir yalçın kaya üzerinde beyaz inci gibi bir kârgir şeddadi yapı, yuvarlak şekilli kaledir. Batı tarafa bakar bir kapısı var, ama küçük kaledir, ancak gayet sarptır. Dört tarafında ikişer konak yerden belli olur imansızlar yurdu bir kaledir.

Bu kaleye bizi koymadılar, ama aşağı varoşta kaptanı hakire bir İrem Bağı'nda ziyafetler edip yemekten sonra Mustafa Efendi'yi sorduk

"Vallahi Raba'da esir olan adamlardan bizde kimse yoktur. Hepsini iç Alman'a götürdüler" diye cevap verdi.

Ama bu Senmartin varoşu çok süslü ve çok bakımlıdır. Sarp yerde olmak ile Üstürgonlu bu varoştan haraç alamazlar. Tüm sokakları satranç nakşı gibi bölünmüştür. Kat kat kârgir yapılı 3 kat ve 3 bin şindire tahta örtülü hanelerdir.

Bu varoş tamamen Macardır, [49a] ama yukarı kale tamamen Nemse elindedir.

Bu varoşun cümle sokakları kaldırım döşelidir. Ve çok iri yapı çanlıklı kiliseleri var.

Ve çarşı pazarı da süslüdür. Suyu ve havasının tatlılığından bağ ve bahçesi hesapsız olup mahbûbu ve mahbûbesi beğenilir. Yanık'a iki fersah yerdir.