Arnavut İskenderiyesi Gölü

Arnavut İskenderiyesi Gölü hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

O Alemin Yaratıcısı’nın kudret eliyle bu şehrin gölü içinde 7 adet küçük ve büyük çemenzâr adacıklar var ki bu büyük gölün ortasında her biri bir harman ve 2, 3 ve 5 harman büyüklüğü kadar adacıklardır. Bazı senelerde her hangi sert ve şiddetli rüzgâr eserse, o adacıklar hareket edip bir başka semte gider, bazı mevsimde bu adacıklar gölün ortasında birbirlerine rast gelip birleşirler. Her birinde çeşit çeşit küçük fidanlar ve yeşillik yerler var. Vilâyet halkından bazı kimseler gezinti ve dinlenme için bu adacıklara kayıklar ile varıp içip eğlenirler. Eğer zorlu bir rüzgâr eserse adaların ya biri ya ikisi yerinden hareket edip göl üzerinde, üstünde âdemler ile bir taraftan diğer tarafa gezip dolaşırlar, sanki Hazret-i Süleyman tahtıdır. Halk bu ada hareketlerinden hoşlanıp,

Zamanımızda şöyle oldu" diye övünürler, asla bir kimseye zarar isabet etmez, bu adacıklar böyle yaratılmıştır. "Allah her şeye kadirdir" (Kur'ân, Bakara 20).

"Rüzgâr çok sert ve şiddetli eserse, o adacıklar hareket eder, yoksa değme rüzgâr ile hareket etmez" diye anlatırlar. Bu hakir bu İskenderiye'de iken nice kere sert rüzgârlar esti, ama bu adacıkların hareketlerini görmedim, ancak durduklarını her an gördüm. Bu geçmiş zamana ait anlatılanları ihtiyar kimselerden sordum,

"Evet, Sultan Osman Hotin seferine gittiği sene birçok şiddetli kışlar olup yıkıcı yeller esip İstanbul [34b] Boğazı donduğu sene bu şehirde şiddetli rüzgârdan kıyametler koptu, evler yıkıldı, çok büyük ağaçlar kökünden çıktı. Bu ağaçların havada peftere gibi uçtuğu sene bu adacıklar 40-50 gün bu Boyana Gölü üzerinde serseri gezip yüzdü. Gâh kuzeye, gâh güneye, gâh doğuya ve batıya gezerlerdi" diye çok yaşlanmış ihtiyarlar, iş görmüş, dünya görmüş insanlar böyle hikâye eylediler, vesselam. (—)

Arnavut İskenderiyesi'nin tatlı sulu gölü

Bu tatlı sulu göl İskenderiye Kalesi dibinde Boyana Gölü adıyla meşhur olmuş bir lezzetli abıhayat göldür. Fırdolayı büyüklüğü 11 mildir. Doğudan batıya uzunlamasına olup Fatih Sultan Mehmed Han'ın bu kaleyi dövdüğü havale olan Boyana Gölü aşırı Torondoş Dağı bir top menzili karşı yakındır. Diğer kenarları uzak, bir uzunca yaratılmış tatlı sulu bir körfezdir ki yine kale karşısındaki Torondoş Dağında başı vardır, oradan çıkar; geniş bir gezinti ve dinlenme yeridir.

Bu mahalden aşağı bu gölün ayağı 4 saat batı tarafa akıp giderek nice bağları bostanları sulayarak körfez denizine karışır. Kalenin yapıldığı kayaların dibinde 10 adet balık dalyanları var, tamamı mîrîdir. Bu dalyanlarda ve gölde avlanan balıklar tamamen emin tarafından zabt olunup malı kale neferatlarının aklâmıdır. Selâtin camilerinin imam ve hatiplerinin maaşları bu dalyanların mahsulünden verilir.

O kadar çeşit çeşit nakışlı balıklar çıkar ki hesabını Allah bilip cihanı tutar. Evvelâ pisi balığı, sazan balığı, levrek balığı ve kefal balığı aşağı denizden gölün ayağıyla gelir. Nice bin çeşit balıklar bu gölde mevcuttur.

Özellikle bu İskenderiye Körfezi'nde çıkan yılan balığının ne Gölikesride, ne Ohride ve ne Beşik göllerinde çıkmak ihtimalleri yoktur. Bu İskenderiye Gölü'nde çok çıkar ve semiz ve lezzetli olup balığı misk gibi kokar. Bu güzel koku da bir diyar göllerinin balıklarına özgü değildir, ancak bu İskenderiye balığına özgüdür. Ve oldukça yararlı yılan balığıdır ki dünyada benzeri yoktur, sıtmaya ve ağrı hastalığına yakalanan kimseler bu yılan balığını pişirip yeseler veya başını yanında götürseler Allah'ın emriyle sıtmadan ve ağrı hastalığından kurtulup şifa bulur, tâ bu
derece faydalı yılan balığı olur ki İskenderiye şehrinde sıtma ve ağrı hastalığı olmazdır.

Bu gölün tatlı suyunu devamlı içenin tabiatı yumuşak olup sevda, safra, balgam, başağrısı, kabz ve şişlik gibi çeşitli hastalıklardan kurtulur. Suyu da bu kadar yararlıdır.