Şehzade Sultan Mehmed (Şehzade) Camii

Şehzade Sultan Mehmed (Şehzade) Camii hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Bütün mühendisler, üçgen şekilli olan İstanbul'un ortası; saat, adım ve uzunluk hesabınca bu Şehzade Camii yeridir ki bu düz geniş vadiye yapılmıştır, tepe üzere değildir. Altıncı selatin camidir, ama bu da Süleyman Han'ın yapısıdır ki ciğer-köşesi olan bahtlı genç şehzadesi Şehzade Mehmed'i çok sevdiğinden bütün seferlerde bir an yanlarından ayırmazdı. Sonunda Manisa'da ecel yol kesicisi yakasını toplayınca "Dön Rabbine ... " [Fecr, 28] emrine uyarak sonsuzluk ülkesine göçtü. Mübarek naaşını cami olacak ağaçlık ve yeşillik içine defnedip üzerine bu gönül açan camii inşa ettiler ki bu da yeryüzünde benzersiz ve bedelsiz bir camidir.

Şehzade Çamii'nin şekli: Orta yüksek kubbesi göklere boy uzatmış mavi kase bir kubbedir. Süleymaniye kubbesinden biraz küçüktür ve dört ayak altıgen yapma ayaklar üzere oturmuş düzgün kubbedir. Bu kubbenin dört tarafında yarım kubbeler vardır. Süleymaniye ve Ayasofya gibi ikişer yarım kubbe değildir. Dört yarım kubbe ortasında bir yüksek kubbedir. Mihraptan kıble kapısına kadar boyuna ve enine hakirin zergerdan ayak messiyle (---) ayaktır. Mihrabı ve minberi gayet sanatlı ve şebekeli ham mermer mihrap ve minberdir. Mihrap üzere (---) yazılmıştır. Sekiz sütun üzere müezzinler mahfili gayet sanatlıdır. Camiin sol tarafında (---) sütun üzere hünkar mahfili var ve camiin üç tarafı cemaat mahfilleri ile bezenmiştir.

Bu cami içre büyük sütunlar yoktur. İki kat kandilleri vardır. Cami içinde her gece 8.000 kandil yanar. Aydınlatıcı camlar ile donatılmış süslü bir camidir. Dört tarafında (---) pencere vardır. Üç adet yüksek kapısı, sağında, solunda ve kıblesindeki büyük kapısı üzere tarihi:

Ma'bed-i ümmet-i Resul-i Mübin. Sene 950 [1543].

950 yılının Rebiülevvel ayının birinci günü [14.06.1543] temeline başlanıp 955 senesi Recebinde [16.08-14.09.1548] tamam oldu. İnşasına 150 yük akçe gitmiştir. Camiin dış tarafından da yan maksureleri vardır. Orada ince ve cilalı kıymetli çeşit çeşit sütunlar vardır.

Her kapısından (---) basamak merdivenler ile camie çıkılır. Bütün yüksek kapıların ve bütün pencerelerin kanatları baştan ayağa Hind püsüskarisi gibi sedef işi kanatlardır. Nice bin ibretle bakılacak sanatlı avizelerle süslenmiş nur dolu bir camidir.

Mihrap önünde cennet bahçesinden nişan verir bir bağ içinde yüksek bir türbede Şehzade Mehmed gömülüdür. Bir türbede de kardeşi. Şehzade Cihangir gömülüdür. Süleyman Han ile ( ---) yılında Halep kışlağında bulunurken ölünce pak cesedini bu kubbe içine gömdüler. Bu camiin avlusu gayet sanatlıdır. Dört tarafındaki sofalar üzere ( ---) adet çeşit çeşit sütunlar vardır. Renkli taşlar ile bezenmiş Havernak kemerleri üzerinde (---) adet kubbeler vardır. Dört tarafı dış avluya bakar. Toplam (---) adet pencereleri vardır. Avlu ortasında yuvarlak bir havuzu tatlı su ile dopdolu olup çevresindeki musluklarından abdest tazelerler.

Sekiz sütun üzere yüksek kubbesi [47a] vardır ki Bağdad Fatihi IV. Murad Han yapmıştır. Bu camiin sağı ve solunda iki düzgün minaresi ikişer şerefeli yüksek ezan makamıdır ki İstanbul, Bursa ve Edirne'de benzeri yapılmamış öyle nakışlı ibret verici minarelerdir ki Koca Mimar Sinan bu minarelerde ve camide mimarlıktaki ustalığını göstermiştir. Her minare on sekizer köşeli olarak yapılmıştır. Her köşe kesiminde baştan ayağa kat kat şeritler içre çeşit çeşit kitabe mutahhil türünce ve islimi nakışları ve her katta ibret verici girişme mukarnas ve medineler icat etmiştir ki görenin aklı şaşar, zira bu cami altıncı camidir. Her bir camiden birer incelik ve ustalık çalınarak yapılmıştır.

Camiin duvarları kenarında o kadar sanatlı mermer şeritler, külüpler, beden beden divareler var ki benzeri bir camide yoktur.

Bütün kubbelerine yine kurşun ustası bir tür mavi saf kurşun örtmüştür. Şerit şerit cetvel gibi çekilmiş kurşun örtüp bu da ustalık göstermiş. Bu camiin üç tarafında bir at menzili geniş avlusu, çeşit çeşit yüksek ağaçlarla süslenmiş bir avludur. Sol tarafında büyük bir çınarın gölgesinde Şeyh Ali Tabli hazretleri gömülüdür. Sahabenin seçkinlerindendir ki Hz. Ebu Eyyub ile gelip o savaşta davul çalarken şehit olup buraya defnolunmuştur. Bu büyük avlunun etrafında imaret, medresesi, mutfak, aşevi ve diğer hayrat ve hasenatları vardır, ama şifa evi, hamamı yoktur. Bu da şanı büyük bir camidir ki diğer selatin camilerine giden masraftan fazla buna da çok mal harcanmıştır.