Niş

Niş hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

777 [1375] tarihinde Gazi Hudâvendigâr Sırp ve Bulgar Kralı Despot Kral elinden feth edip (—) eyaletinde (—) hâkimliktir. 150 akçe şerif kadılıktır. Ve nahiyesi toplam (—) adet mamur köylerdir. Kethüdayeri, yeniçeri serdarı, subaşısı, voyvodası, muhtesibi, bâcdarı, nakibi, ayanı, eşrafı ve dizdarı vardır, ama neferleri yoktur. Zira kalesi şehir içinde han gibi bir taş yapı bir kaledir ve bir kapısı vardır.

Bedenleri üzerinde haydut kelleleri mızraklar üzerine donatılıp durur, ama hisar içinde yapı cinsinden bir şey yoktur. Ancak biraz kereste parçaları vardır.

Bir kapısı güney tarafa bakar ağaç [110a] kapıdır. Şehri bir düz ovada (—) adet mahalledir ve toplam 2060 adet bağlı, bahçeli, baştanbaşa kiremit örtülü tek ve iki katlı yüksek saraylar ve fukara haneleridir. Bunlardan mamur (—) sarayı, Nişli Ali Ağa sarayı ve kayınbabası sarayı. Ve nice yüz adet bakımlı haneler var.

Ve tamamı (—) adet iman ehli mabedgâhıdır. Bunlardan güzellik çarşısı içinde eski mabet Gazi Hudâvendigâr Sultan Camii, o kadar süslü değil, eski tarz camidir. Musli Efendi Camii, ferah ve gönül açar camidir. Haydar Kethüda Camii, kalabalık cemaate sahip aydınlık namazgâhdır. Bunlardan başka birleyenlerin mescitleridir. Âlim medreseleri, dârülhadisleri ve Kur'an dârülkurra yapıları yoktur. Ve hepsi 22 adet sıbyan mektebidir.

Tamamı (—) adet şanlı derviş tekkeleridir. Evvelâ Köprübaşı Tekkesi Bektaşî fukaraları yuvasıdır. Zahide Bacı Tekkesi ve Haydar Kethüda Tekkesi...

(—) adet akar çeşmeleri vardır. Evvelâ Haydar Kethüda Çeşmesinin tarihidir:

Hâtif-i Kudsî dedi târihini
Kad benâ aynen tüsemmâ selsebîl Sene (—)

Yusuf Bey Çeşmesinin tarihidir:

İçen dil-teşneye târih edip der
Hüseyn-i Kerbelâ aşkına sahhâ Sene 1016 [1607].

Tamamı (—) adet cana can katan sebildir. Haydar Kethüda Sebili ve Zahide Bacı Sebili. Ve nice bunun gibi susayanlara selsebiller vardır.

Ve hepsi (—) adet kervansaraydır. Bunlardan (—) (—)

Tamamı (—) adet tüccar hanlarıdır. Bunlardan çarşı içinde (—) (—) (—) (—) (—)

İbretlik yapılar: Şehir içinden akan (—) nehri (—) dağlarından gelip Sofya ovalarından akan Iskıra Nehri, Plevne şehri yanında Tuna Nehri’ne karışır. Bu nehir üzerinde yapılmış şehir içindeki Mehmed Paşa köprüsünün tarihidir:

Hâşimî hak buna târih oldu
Niş'de Cisr-i Mehmed Paşa Sene 1028 [1619].

Hatta bu köprünün tâ ortasında bir mesire, dinlenme ve gezinti yeri şirin bir köşkü var.

Ve tamamı (—) adet temizlik hamamıdır. Bu anılan köprünün iki başlarında ufak tefek birer hamamı vardır.

Ve tamamı 200 adet dükkândır. Her kıymetli şeyler bulunur, ama kâr gir yapı bedesteni yoktur ve çarşı pazarı o kadar süslü değildir.

Suyu ve havası hoş olduğundan mahbub ve mahbube Bulgar ve Sırp civanları vardır ki giysileri beyaz abadır. Ama seçkinleri baştanbaşa renk renk çuka giyerler. Zengin ve zevk ehli adamları vardır.

…

Beğenilenlerinden kovan balı, tereyağı ve beyaz nohutlu simit çöreği

................(1/2 satır boş).....................

Bulgar dilini bildirir:

................(5.5 satır boş)......................

Niş şehrinin ziyaret yerlerini bildirir: Evvelâ Şeyh Musli Efendi ziyareti, ona yakın hayrat sahibi Haydar Kethüda ziyareti, ona yakın Mihalzâde Hızır Dede ziyareti. Sonra köprübaşında Sefer Baba, yakınında Koyun Baba ve yol aşırısında Zahide Bacı ziyareti, Allah hepsine rahmet eylesin.