Balat

Balat hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

(—) tarihinde Kaydefa yapısı ve tahtı idi. Daha sonra (—) tarihinde Rum keferesi elinden Aydın Bay oğlu İsa Bay beylerinden Polat Emir fethettiği için Polat Kalesi derler. Bir zaman Ceneviz kâfiri eline girmiş. Zira kalesinin bazı yerlerinde Ceneviz işaretleri vardır. Fetihten sonra öyle mamur olmuştur ki üç beldenin biri Ayasluk, biri Milâs ve biri bu Balat şehri idi. Ama bu da Mısır halkına zahire vermedikleri için beddua hedefine uğrayıp Ayasluk gibi harap olmuştur. Eğer bunun da viran yurdunu yazsak bir kitap olur. Ancak Menderes Nehri'nin denize karıştığı yerde, deniz kıyısında bir top menzili uzak, Menderes Nehri kalesinin duvarların döver bir viran büyük şehir ve kaledir. Hâlâ burçları sağlamca durur.

Mamuru, 200 kadar toprak örtülü haneleri, 1 hanı ve küçük çarşısı vardır ama imaret, medrese, hamam ve çeşmeleri ve bedesten yoktur. Ancak viranı, bağı ve bahçesi çoktur.

Suyu ve havası gayet ağırdır ki serçe ve eşeği sıtma tutup fakir eşeğin segâh makamında sesi çıkmayıp susup kalır. Halkı dahi tamamen sıtmalı olup yüz renkleri sarıdır.

Bu şehir içinde eski imaretlerinden ancak bir camii kalmış, gayet sanatlı ve şirin camidir. Ama Ayasluk'taki gibi büyük yapı değildir, ondan küçüktür. Lâkin yapı tarzı ona benzerdir.

Şehri, yine Sığla paşasının hâssıdır. Voyvodası hâkimdir. Ve 150 akçe kazadır ve nahiyesi 70 parça köydür. Kadısı, kethüdayeri ve yeniçeri serdarı Söke kasabasında otururlar. Bu şehir iskele olmakla Tire, Manisa, Aydın ve Saruhan diyarından bütün tüccar metalarını bu Balat şehrine getirip Akdeniz içinde olan adalara ve diğer ülkelere her eşya bu iskeleden gider.

Özellikle bu şehrin lodos tarafından İstanköy Adası 100 mil yakındır. O adayı bolluk eden bu Balat İskelesi'dir ki gemileri İstanköy'e giderken önce Karabağlar kıyısı tarafından geçip Çatal adalara uğrar. Oradan Paşa adalarını sağ tarafta bırakıp 100 milde İstanköy'e dâhil olur. Birbirinden dağları açık havada gözükür. Bu Balat Kalesi deniz kıyısından biraz uzaktır. Ama Menderes Nehri ile çekelve kayıkları, Gelibolu ve İstanköy kayıkları, Sönbeki ve Anabolu firkateleri, zarbuna ve şayka gemileri Menderes Nehri'nden içeri girip bu Balat şehrinden meta alırlar.

Metamın beğenileni, buğday, arpa, pamuk ve başka türlü türlü malları vardır. Ama bu diyarda olan meyankökü bir diyarda olmazdır. Çok fazla yetişip Anadolu ve Arabistan'a hep bundan gider. Başka diyarlarda da çok olur, ama bu Balat şehrinin meyanı her yerde beğenilir. Mısır diyarına tüm meyankökü bundan gider, orada gayet makbuldür.