Gerz İlyas Kalesi

Gerz İlyas Kalesi hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

Macarca ve Nemse dilinde bu kalenin ismi Girandosvar idi. Macar tarihçileri bu yüksek kalenin yapılış sebebini şöyle yazmışlardır. İlk başta Osmanoğlu'nun (—) tarihinde Budin Kralı Yanoş adlı kefere kral idi. Bunun zamanında Frengistan'dan Giranyos adlı bir papaz Budin'e gelip Macar kavmini ateşe tapıcılıktan, suya tapıcılıktan [89a] ve inek tapıcılığı mezhebinden çıkarmaya gelmiş. Meğer daha tâ o zamana dek Menuçehr evlâtlarından beri Macar kavmi Mecusi (ateşe tapan) imiş. Bu kere bu Frengistan'dan gelen Giranyos Papaz bu Macar kavmini Hz. İsa dinine davet edince İştivan Kral bu papazı oğluna hoca edip oğlu aşırı perhiz ve ibadetle (benzetmesiz) bir veli derecesinde olup hocasıyla Macar kavmine eziyet edip nice bin kâfirleri ateşe tapıcılıktan çıkarıp İsa dinine taptırırlar.

Tanrı'nın hikmeti bu mahalde İştivan Kral ölünce oğlunakrallık eyle dediklerinde,
"Siz bir alay Mecusi kavimsiz, eğer İsa dinine girerseniz size kral olam" der. Bunun üzerine bütün Macarlar ayaklanıp kral oğlunu ve hocası olan papazı Gerz İlyas Dağı'ndan aşağı Tuna Nehri'ne atıp kayadan kayaya uçup parça parça olur, aşağı Tuna kenarına inince yine hayat bulur,

"Gelin, İsa dinine girip Hıristiyan olun" deyince yine tekrar Macarlar "Bu papaz cadıdır" diye başını bir kayaya koyup ezerlerken hemen o kaya Allah'ın emriyle parça parça olup yerinden bir ılıca suyu kaynayıp Tuna'ya karışır. Hâlâ Üstü Açık dedikleri ılıca o papazın başının ezildiği yerdir.

Daha sonra o papazın kanı Tuna'ya akıp dinmeyince Macarkâfirlerinin düzgün ve sonunu düşünenleri,
"Bu iyi alâmet değildir ve bu kral oğlu ile bu papazı öldürdük. Bunlar tekin değildir. Bizi îsa dinine davet ettiler. Hak din imiş ve dürüst Hıristiyanlarmış. Kanları düştüğü yerden ılıca çıkıp kanları Tuna'ya varınca hâlâ Tuna o kandan aşağı kırmızı kan gibi akıyor" deyip o gün 3.000 kâfir İsa dinine girip Hıristiyan mezhebini kabul ederler. Adı geçen papaz ve kral oğlunun leşlerini Gerz îlyas Dağı'na çıkarıp orada gömerler ve üzerlerine Kanadin adlı bir manastır, bir tekke ve daha önce ölen İştivan Kral malıyla bir kale yaparlar. Kefere zamanı Hıristiyanlar için bir mabet ve ziyaret yeri imiş.

Daha sonra Gazi Hudavendigâr asrında Gerz İlyas Gazi'yi de kâfirler şehit edip, "Bu da Türk'ün bir evliyâsıdır" diye sevgilerinden bu Gerz İlyas'ın naşını adı geçen Kanadin Kilisesi içinde Giranyos Rahib'in yanma gömerler.

Hâlâ Rumeli halkı arasında onun için Gerz îlyas adıyla meşhur yüksek bir tepedir. Gerz İlyas Dağı demenin sebebi budur. Bu Budin Kalesi nice kere kuşatmalar çekmek ile bu dağ başındaki manastır, tekke ve kaleden belirti kalmayıp ancak Gerz İlyas, papaz ve kral oğlunun mezarları yeri belli kalıp Budin fethinden sonra Süleyman Han fermanıyla 948 tarihinde

*Günümüze ulaşmamış olup yapılar daha sonra inşa edilmiştir.