İlvov (Lviv)

İlvov (Lviv) hakkında Seyahatname'de yer alan bilgi:

İlk yapıcısı (—) (—) (—) ve Leh dilince isimlenme sebebii (—) (—) (—) (—) (—) (—), ama halk içinde kimisi Ülvev derler, kimisi Ulviy derler, kimi Ulu derler, kimi İlvov derler. Bu kale evvel ve sonra Leh krallarının eski taht yerleridir ki ilk defa Leh Sol’ât kavmi bu İlvov Sahrasından yetişip çoğalmışlardır. Asılları yine Dadyan kavminin Menûçehr evlâtlarından ayrılıp bu diyarları güvenli yer edip soyları çoğalmış, sonra Mesîhî milletinden Hıristiyan olmuşlardır. Ama daha önce Mecusî dininde idiler. Hâlâ kitapları İncil'dir ve dilleri eski dil Latince'dir.

Evvelâ Dobra-Venedik, Boşnak, Hersek, Bulgar, Sırp, Voynuk, İslovin, Korol, Dodoşka, Hırvat, Tot, Rus, Lipka, Maskov, Krakov ve Heştek kavmi, kısacası 20 adet çeşitli kavimler tamamen Latin dili söyleşirler.

…

İlvov Hisarı şeklinin anlatılması: Bu kale altına Tatar Han ile gelirken bizimle tabur cengi yardımına gelen Krakov vilâyeti hâkimi Varşalka Kral 50.000 adet seçkin asker ile Han'ı karşılamaya çıkıp o kadar büyük alay, o kadar giyimli, donanımlı, mükemmel, tertipli, süslük, zırh u zereh-külâhlı, cebe ve cevşenli, katlavî ve baştan ayağa demir giyimli küheylân atların hemen gözleri görünürdü. Erganun ve dankiyolarını çalarak gösterişli alay ile Han’ı İlvov Kalesi altına kondurup Han'a bir tuhaf otak içinde bir Mesîhî ziyafeti etti ki diller ile anlatılmaz. Zira İlvov, Leh diyarının Mısr'ıdır ki gayet bolluk içinde şenlikli şehirdir. Zemini geniş ovalar ve çok verimli bir diyardır ki, Leh diyarında asla benzeri yoktur.

Gerçekten de geniş vilâyeti mamur, daima halkı zengin ve mesrur, ülkesi güzel, amber kokulu pâk toprağı beğenilir, ekinlikleri çok, hayır ve bereketleri çok ve nice geniş ovaları tâ Krakov vilâyetine ve Daniska vilâyetine kadar ağaçlık, ormanlık Acem hıyabanı gibi orman mahsüllü zeminleri var. Ve nimetleri bol, nehirleri durmadan akar şenlikli bir şehirdir ki bütün halkı zengin olup ihtişamlı giysilere malik olduklarından türlü türlü değerli kumaşlar ve renk renk az bulunur kumaşlar ile alaya çıktıklarında tamamı altınlı koşum, gaddâre, gümüş eyer, bellerinde kılıç, gaddâre, ellerinde yenidünya ağacından yalmanlı sırıklar başlarında renk renk kadife ve çukadan samurlu Tatar kalpakları üzerinde ablak [45b] ve balıkçıl, turna telli ve hümâ telli askerlerinin ellerinde nice bin renk ipek ve altın sırmalı sancak, bayrak ve alem parıltısından gözlerimiz kamaştı. Ve bütün esvapları kadife, kâmha, sof, dârây ve samurdur ve atları tamamen küheylân, baştan aşağı altın işlemeli abâyîler, kemer rahtlı, dîbâ, şîb, zerbâf, sereng ve ipek çadırlı kavimdir. Ve hınto arabalar içinde yiyecek ve içecekleri ve matbahları acayiptir.

Kısacası Osmanlı'dan süslü ve gösterişli kefere askeridir. Ve her biri cengde bütün malını karısı ve çocuklarıyla yanına alıp değerli giysilerini üstlerine giyerler. Pâk sipahi çelebi askerdir, ama Osmanlı gibi yarar ve cesur cengâver, yiğit hünerli asker değildir. Ancak tertemiz keferelerdir.

Bütün kâfiristan kavmi siyah rokla şal giyip siyah Eflâtuniye şapkayı başlarına giyerler, ama bu Leh kavminin asla diğer kefereye benzerlikleri yoktur. Hemen Leh, Çek, Eflâk ve Boğdan kavimleri Tatar gibi kalpak giyerler. Han bu İlvov Kalesi altında ziyafeti ederken İlvov Kalesi'nden o kadar bin top attı ki yer ve gök top seslerinden tir tir titredi.

Ve hâkimi 3 gün Tatar askerine ziyafetler edip her gün Han'a, Kalgay'a, Nureddin'e, diğer ot ağalarına, atalıklara ve diğer mirzalara hediyeler verirdi. Zira düşmanları Rakofçi Kral'dan Han hazretleri intikam aldı. Daha önce bu İlvov hâkimi Krakov'da Han'ın esiri olup serbest bıraktığı için çerağı idi.

İlvov Kalesinin şekli: Bu kale İlvov dağları dibinden uzakta bir lâlezar ve çemenzar ovada (—) (—) nehri (—) (—) büyük bir şehir, Arabistan'ın Mısır'ına denk geçit yeri bir şehirdir. Kalesi şehrinin (—)(—) tarafında yüksek bir tepe üzerinde sarp şeddâdî sağlam hisardır, ancak küçüktür. İçinde ancak 500 hanesi, tamamen tahta örtülü kuleleri ve (—) (—) adet çanlı kiliseleri vardır. Cebehanesi ve büyük iri topları vardır, zira bu şehrin düşmanı gayet çoktur. Hatta Rakofçi Kral bu şehre tamah edip bu kaleyi feth ederek taht edinmek için yaptığı bu savaşta bütün askeri kırılıp kendisi canını güçlükle kurtardı. Bu İlvov Kalesi 45 adet tabya kulelerdir, ancak iç kalesinin fırdolayı kaç adım idiği malumum değildir.

İlvov Varoşunun özellikleri. Bu büyük şehir geniş bir ovada bulunup fırdolayı çevresi hendekli yalın kat dolma (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—) ve fırdolayı büyüklüğü tam 37.000 germe adımdır. Tam Antakya Kalesi büyüklüğündedir. Ve toplam 26 adet tedribe kapılarıdır. Duvarları (—) ve 70 adet köşelerinde dirsek dirsek mazgallı tabyaları vardır.

Bu şehri asker velvelesinden bir hoşça seyredemeyip bir komiserden sordum. Tamamı 84.000 adet alt ve üst katlı ve tahta örtülü ibret verici saraylardır, ama bağsız ve bahçesiz küçük fukara haneleri de vardır.

7.000 dükkân vardır ki her birinde birer güneş parçası kızlar güzellik metalarını pazara çıkarıp alış veriş ederler. Beyt:

Çârsû-yı hüsni seyr edem serâser hocayım
Bir cefâ dükkânı yokdur hep vefâ pazarıdır

Ve 40 adet çanlı manastırı var ki her birinde yüzer ikişer üçer yüz papazları vardır. Ayrıca 100 adet ufak kiliseleri vardır. 40 adet mükellef ve mükemmel hanları var ve 6 adet sobalı hamamları vardır.

Havasının ve suyunun güzelliğinden renkli ipek fistanları güneş parçası maralî ve gazali Hoten ceylânı gözlü kızları var ki görenin aklı geder.

…

Beğenilenlerinden; evvelâ beyaz ekmeği, francala çöreği, yabluka derler elması, armudu ve eriği gayet çoktur. Soğuk memleket olduğundan üzümü o kadar iyi değildir. Limonu, turuncu, narı ve zeytini asla olmaz. 7.000 yerde çuka tezgâhlarında türlü türlü Leh çukası, şayak ve dimi çukası işlenir ki işleyenler tamamen Yahudilerdir. Zira bu şehirde Yahudiden çok bir kavim yoktur. Ermeni [46a] de yoktur, Çingene ve Hırvat kavimleri de yoktur, ancak bezirgânlardan Laz kavmi, Acem, Fireng, Macar ve diğer milletlerden çoktur.

Tatar Han, Rakofçi taburunu bozup fethettiği için bu şehirde 3 gün 3 gece donanma olup şenlikler ile herkes metaların meydana çıkarıp şehir düğünevi gibi oldu. (—) (—) (—) (—) (—) (—) (—)